Barış AKGÜL
ASSET GRUP - Mevzuat Md. Yrd.
İlave Gümrük Vergisi Nedir?
İlave Gümrük Vergisi, gümrük vergilerinin eş etkili bir çeşidi olup, dış ticarette ‘Tarife Dışı Önlemler’ kapsamında, ithalatta ‘Fark Giderici Vergiler’ başlığı altında değerlendirilmektedir. İlave Gümrük Vergisi ile amaçlanan, yerli endüstri mallarını korumak için yüksek bir iç fiyat belirlemektir. İlave Gümrük Vergisi bir dış ticaret politikası aracı olarak, ithalatın olumsuz etkilerinden korunması istenilen sektör ürünlerinin belirlenen fiyata ulaşabilmesi için alınacak fark giderici bir vergi olarak tanımlanabilir.
İlave Gümrük Vergileri Bakanlar Kurulu tarafından düzenlenmektedir. Bakanlar Kurulu, İlave Gümrük Vergileri ile ilgili kararını Ekonomi Bakanlığı’nın önerisi üzerine ‘İthalat Rejimi Kararına Ek Karar’ olarak çıkarır. Ancak belirlenecek olan İGV oranı her halükarda Gümrük Giriş Tarife Cetvellindeki hadlerin yüzde elli arttırılmış düzeyini aşamaz.
İlave Gümrük Vergisi Uygulanan Eşyalar Nelerdir?
Bakanlar Kurulunca bugüne kadar;
- 15/09/2011 tarihinde Tekstil ve Hazır Giyim Ürünleri,
- 02/08/2014 tarihinde Ayakkabılar,
- 06/02/2015 tarihinde El Aletleri,
- 18/02/2015 tarihinde Halılar,
- 23/05/2015 tarihinde Mobilyalar,
- 07/06/2015 tarihinde Küçük Ev Aletleri ile Aydınlatma Elemanları,
- 20/06/2015 tarihinde Saraciye,
- 05/07/2015 tarihinde Demir Çelik Teller,
- 01/09/2016 tarihinde Ayakkabı Aksamı,
- 07/09/2016 tarihinde Dış Lastikler,
ithalatında İlave Gümrük Vergisi uygulanması hüküm altına alınmıştır.
İlave Gümrük Vergisi aramızda ticaret antlaşması olmayan üçüncü ülke menşeli eşyalara uygulanmakta olup uygulanacak olan vergi oranları eşya bazında değişiklik göstermektedir. Ancak Gümrük Vergileri’ne kıyasla çok daha yüksek vergi hadlerine sahiptir.
İlave Gümrük Vergisi Uygulaması Ne Şekilde Yapılmaktadır?
İlave Gümrük Vergisi tutarını belirlemek için;
- Aşama; Eşyanın ‘Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunun (GTİP)’ tespitidir. Eşyaya uygulanacak olan tüm gümrük vergi ve fonları ile tarife dışı önlemleri Gümrük Tarifeleri üzerinden yürütüldüğünden öncelikle eşyanın sınıflandırıldığı GTİP’in İlave Gümrük Vergisi kapsamında olduğunun tespiti gerekmektedir.
2. Aşama; Eşyanın ‘Menşeinin’ tespitidir. Eşyanın ticaret anlaşmalarına taraf olan ülkeler dışında, üçüncü ülke (İthalat Rejim Kararında ‘Diğer Ülkeler’ olarak sınıflandırılmaktadır) menşeli olması gerekmektedir.
3. Aşama; Eşyanın menşe tespitinden sonra ise ‘Gümrük Kıymeti’ ve ‘Fiziki Miktar’ tespiti yapılmalıdır.
İlave Gümrük Vergisi uygulamasında genel olarak karma vergileme sistemi kullanılmaktadır.
– Spesifik vergi kapsamında ürünün miktarı üzerinden hesaplanan minimum ve maksimum hadler belirlenmekte,
– Sonrasında ise ad valorem vergilemeye uygun şekilde ürünün kıymeti üzerinde hesaplanan tutar minimum ve maksimum hadlerin arasında kalıyor ise bu tutar, minimum haddin altında ise minimum değer ve yine maksimum haddin üzerinde ise maksimum değer vergi tutarı olarak esas alınır.
İlave Gümrük Vergisi Nasıl Hesaplanmalıdır?
İlave Gümrük Vergisi’nin hesaplanma yöntemini uygulama kapsamındaki bir eşya üzerinden örneklendirirsek; 6110 Tarife Pozisyonundaki kazak cinsi ürünler açısından İGV tahakkuk tutarı ‘Genel Oran (%30)’ üzerinden hesaplanan vergi kg.’da 5.5 USD’den aşağı, kg.’da 20 USD’den yukarı olamaz ve her koşulda maksimum vergi haddinin yüzde 50 arttırılmış tutarını aşamaz diyebiliriz. Sözel olarak anlattığımız vergi tahakkuk sürecini matematiksel olarak aşağıdaki şekilde formüle edebiliriz:
Minimum (Net Kg. × 5.5usd) ≤ Gümrük Kıymeti × 30/100(%30®) ≤ Maksimum (Net Kg × 20usd) ≤ Gümrük Kıymeti × 150/100(%150®)
®Söz konusu yüzde 30’luk oran; eşya GYÜ (Gelişme Yolunda Ülkeler) menşeli ise yüzde 27, EAGÜ (En Az Gelişmiş Ülkeler) ve ÖTDÜ (Özel Teşvik Düzenlemelerinden Yararlanacak Ülkeler) menşeli ise yüzde 17 olarak uygulanmaktadır.
®Söz konusu yüzde 150’lik oran; Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun’da gösterilen haddin %50 arttırılmış düzeyidir.
Bütün bu açıklamalardan sonra İlave Gümrük Vergisinin belirlenmesinde eşyanın kıymeti kadar ağırlığının da önem taşıdığını söyleyebiliriz.
İlave Gümrük Vergisi Muafiyetinden Hangi Ülke Eşyaları Faydalanmaktadır?
İlave Gümrük Vergisi ticaret anlaşmalarına taraf olan ülke menşeli ürünlere uygulanmamaktadır. Bu ülkeleri ve İGV muafiyetinin hangi koşullarda uygulanacağını aşağıdaki şekilde belirtebiliriz.
Vergi haddi 0 (sıfır) olan ülkeler ;
1 – Avrupa Birliği Menşeili Ürünler: Doğrudan Avrupa Birliği’nden A.TR Belgesi ve Menşei Şehadetnamesi ile getirilmesi halinde İGV sıfır olarak uygulanacaktır.
2 – EFTA ülkeleri Menşeili Ürünler: Doğrudan EFTA ülkelerinden EUR 1 Belgesi ya da Fatura Beyanı ile getirilmesi halinde İGV sıfır olarak uygulanacaktır.
3 – Serbest Ticaret Anlaşması Ülkeleri Menşeili Ürünler: Doğrudan STA ülkelerinden EUR 1 ya da Fatura Beyanı ile getirilmesi halinde İGV sıfır olarak uygulanacaktır.
4 – Pan Avrupa Menşei Kümülasyonu (PAMK) Menşeli Ürünler: Avrupa Birliği ülkeleri, Türkiye ve EFTA ülkeleri arasında olan kümülasyon sistemi olup, bu sisteme dahil olan tarafların birbirleri ile yaptıkları işlemler kapsamındaki sanayi ürünlerinde İGV haddi O (sıfır) olarak uygulanmaktadır. Ancak eşyanın kümülasyona taraf ülkeler menşeli olduğunun ‘Tedarikçi Beyanı’ ile ispatlanması gerekmektedir.
5 – Pan Avrupa Akdeniz Menşei Kümülasyonu (PAAMK) Menşeli Ürünler: Avrupa Birliği ülkeleri, Türkiye, EFTA ülkeleri, Faroe Adaları, Cezayir, Mısır, İsrail, Lübnan, Ürdün, Fas, Suriye, Tunus, Batı Şeria ve Gazze Şeridi arasında olan kümülasyon sistemi olup, bu sisteme dahil olan tarafların aralarında Serbest Ticaret Anlaşması olması halinde (değişken geometri – variable geomerty) yaptıkları işlemlerde sanayi ürünlerinde İGV haddi 0 (sıfır) olarak uygulanmaktadır. Ancak eşyanın kümülasyona taraf ülkeler menşeli olduğunun ‘Tedarikçi Beyanı’ ile ispatlanması gerekmektedir.
*EUR-MED Dolaşım Belgesi: EUR.1 Dolaşım Belgeleri ile aynı şekilde düzenlenen, ancak sadece Pan – Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyonu Sistemi çerçevesinde kullanılan belgeyi ifade eder.
6 – Batı Balkan Menşei Kümülasyon Sistemi (BBMK) Menşeli Ürünler: Avrupa Birliği ülkeleri, Türkiye, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan, Makedonya, Arnavutluk, Karadağ arasında olan kümülasyon sistemi olup, bu sisteme dahil olan taraf ülkelerin birbirleriyle yaptıkları işlemlerde İGV haddi O (sıfır) olarak uygulanmaktadır. Bu sisteme EFTA ülkeleri dahil değildir.
7 – Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında Güney Kore, Şili, Gürcistan, ve Malezya: İlgili ülkeler için eşyaların ‘Doğrudan Sevkiyat’ kapsamında olması durumunda muafiyet uygulanmaktadır. Diğer STA ülkeleri için ise dahil oldukları kümülasyon sistemi doğrultusunda Avrupa Birliği, EFTA ve kümülasyonun diğer ülkelerinden eşyanın gelmesi durumunda doğrudan sevkiyat kabul edilerek muafiyet uygulanmaktadır.
İlave Gümrük Vergisinin Ekonomiye Etkileri:
İlave Gümrük Vergisin uygulandığı ilk sektör Tekstil ve Hazır Giyim Sektörleri olup, bu sektörler ülkemiz ekonomisinde önemli bir role sahiptir. Söz konusu endüstriler 2007 yılına kadar en çok ihracat yapan endüstrilerimiz olmuşlardır. Tekstil ve Hazır Giyim yapısı itibariyle emek-yoğun endüstriler olup ülke istihdamına önemli katkıları vardır. Sektörlerin temel avantajları sırasıyla; ‘İstihdam Yaratma’ özellikleri ve ‘Dış Ticaret Fazlası’ vermeleri olarak sıralanabilir.
Emek-yoğun iki sektöründe toplam istihdam içindeki payı yüksektir. Tekstil ve Hazır Giyim Sektörünün imalat sanayi istihdamı içindeki payı yüzde on dört (%14) civarında olup, imalat sanayi içinde en fazla istihdam sağlayan sektör konumundadırlar. Sektörlerin yarattığı istihdamın yapısal özelliklerine baktığımızda ise iki sektör de kadın istihdamında en üst sırada yer almaktadır.
İkinci önemli özellikleri ise her ikisinin de dış ticaret fazlası veren nadide endüstrilerimizden olmasıdır. 2005-2015 yılları arasındaki yıllık dış ticaret verilerine baktığımızda Hazır Giyim endüstrimiz toplamda yüz kırk dört (144) milyar dolar ticaret fazlası vermiş ve ülkemiz ekonomisinin temel sorunlarından olan cari açığın azaltılmasında önemli katkıları olmuştur. Bir diğer özellikleri ise ihracatın üretim içindeki payının en yüksek olduğu sektörlerimizden olmalarıdır. Tekstil ve Hazır Giyim üretiminin yüzde ellisinden (%50) fazlası ihracata yöneliktir.
Dış Ticaret Fazlası vermesi ve istihdam yaratma özellikleri iki sektörün önemini daha da arttırmakta, bu sektörlerdeki büyüme ülke ekonomisini çarpan etkisi yardımıyla kendi büyümelerinin üzerinde bir etki sağlamaktadır. Sektörlerde bir daralma olması durumunda ise tersi geçerli olup oransal olarak kendi küçülmelerinden daha fazla küçülmeye neden olmaktadır. Tekstil ve Hazır Giyim her ne kadar ihracat şampiyonluğunu otomotiv sektörüne kaptırmış olsa da ihracatımız içindeki payı yüzde onun (%10) üzerinde olup ekonomimiz açısından önemini korumaktadır. Bu oran dünya genelinde ise yalnızca yüzde dört (%4) civarında olup Dünya Ticaret Hacminin sadece yüzde dörtlük (%4) kısmı Tekstil ve Hazır Giyim Ürünlerinden oluşmaktadır
Daha önce de belirtildiği gibi ‘İlave Gümrük Vergisi’ ilk olarak 2011 yılında Tekstil ve Hazır Giyim Endüstrisinde uygulanmaya başlanmıştır. Bu nedenle İGV uygulamasının dış ticaret verilerinde ve ilgili sektörde ne gibi sonuçlar doğurduğunun en iyi analizi Tekstil ve Hazır Giyim Sektörü üzerinden yapılabilecektir. İGV uygulaması 2005 yılında kotaların kaldırılması ile birlikte dış rekabete karşı Tekstil ve Hazır Giyim Sanayinin dezavantajlı duruma düştüğünün tespiti ve ülke ekonomisine özellikle de istihdama olumsuz etkileri olduğu nedeniyle başlatılmış ve sektör lehine olumlu sonuçlar alınması hedeflenmiştir.
Bir sonraki yazımızda ise kotaların kaldırılması ve İlave Gümrük Vergisi uygulamasının Hazır Giyim Endüstrisine etkilerini dış ticaret verileri aracılığıyla inceleyecek ve ilgili uygulamanın sonuçlarını değerlendireceğiz.
Barış AKGÜL
Mevzuat Mdr. Yrd. – Asset Grup
