Gümrük İdarelerine Yapılacak İtirazlar

Ana Hatlarıyla Gümrük İdarelerinin Kararlarına Karşı Yapılacak İtirazlar

Bilindiği üzere gümrük idarelerinin gümrük işlemlerini yerine getirirken uyguladığı temel kanun 4458 sayılı gümrük kanunudur. Gümrük idareleri esas olarak bu kanun ve bu kanuna dayalı olarak çıkarılan yönetmelik, tebliğ, genelge, tasarruflu yazı ve benzeri diğer ikincil düzenlemelere göre işlem yaparlar.

Bu işlemler genel olarak;

• Gümrük mevzuatının uygulanması ile ilgili kararların alınarak ilgililere tebliğ edilmesi,
• Gümrük rejimlerinin uygulanması,
• Gümrük vergilerinin tahakkuk, tebliğ ve tahsili,
• Kanunun öngördüğü durumlarda idari para cezası verilmesi ve diğer idari yaptırımların uygulanması

şeklinde sıralanabilir.

Gümrük idarelerinin bu işlemlerinin, yürürlükteki mevzuata uygun olması ve sonuç itibarı ile yükümlülerin itirazına konu olmaması arzu edilmekle birlikte, zaman zaman idare ile yükümlü arasında uyuşmazlıklar çıkabilmektedir.

Gümrük uyuşmazlıkları, gümrük idaresi ile yükümlüler arasında gümrük yükümlülükleri dolayısıyla ortaya çıkan anlaşmazlıklar olarak ifade edilebilir.

Gümrük uyuşmazlıkları genellikle gümrük vergileri ve bu vergilere bağlı olarak tebliğ edilen cezalarda ortaya çıkmakta ve yükümlülerce kendilerine tebliğ edilen vergi ve cezalara karşı;

• İdarece eşyanın cins, nevi ve niteliğinin tespitinde hata yapıldığı, vergi muafiyetinin hiç uygulanmadığı veya yanlış uygulandığı,
• Eşyanın vergisinin hesaplanmasına esas teşkil eden matrahın veya eşyanın miktarının tespitinde hata yapıldığı,
• Eşyanın GTİP (gümrük tarife istatistik pozisyonu) tespitinde hata yapıldığı,
• Uluslararası anlaşmaların uygulanmaması ya da hatalı uygulanması sebebiyle eşyanın menşeinin tespitinde hata yapıldığı,
• Gümrük vergilerinin hesaplanmasında esas alınan kimyevi tahlillerde hata yapıldığı

gerekçelerle itiraz edilebilmektedir.

İtirazın Yasal Dayanağı

Gümrük idarelerine karşı yapılacak itirazların yasal dayanağı 4458 sayılı gümrük kanununun aşağıdaki 242. maddesidir.

MADDE 242- 1. Yükümlüler kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde bir üst makama, üst makam yoksa aynı makama verecekleri bir dilekçe ile itiraz edebilir.

2. İdareye intikal eden itirazlar otuz gün içinde karara bağlanarak ilgili kişiye tebliğ edilir.
3. İtiraz dilekçelerinin süresi içinde yanlış makama verilmesi halinde, itiraz süresinde yapılmış sayılır ve idarece yetkili makama ulaştırılır.
4. İtirazın reddi kararlarına karşı işlemin yapıldığı yerdeki idari yargı mercilerine başvurulabilir.

4458 sayılı Gümrük Kanunu çerçevesinde ortaya çıkması muhtemel uyuşmazlıklar, gümrük vergilerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar olabileceği gibi, gümrük vergisi dışındaki işlemlerden doğan uyuşmazlıklar da olabilir. Bu nedenle yükümlüler kendilerine tebliğ edilen;

• Gümrük vergilerine,
• Cezalara,
• İdarece verilmiş diğer kararlara,

itiraz edebilirler.

İtirazın Süresi Ve İtiraz Edilebilecek Makamlar

Yükümlüler kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde itiraz edebilirler. İtirazın süresi içerisinde yapılmaması red sebebi olduğundan, bu süreyi kaçırmamak yükümlüler açısından önem arz etmektedir.  İtiraz dilekçesinin 15 gün içerisinde postaya verilmesi halinde itiraz, süresi içinde yapılmış sayılır.

İtiraz dilekçeleri bir üst makama, üst makam yok ise kararı veren makama verilmelidir. Yani kararı Gümrük Müdürlüğü vermiş ise Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğüne, Bölge Müdürlüğü vermiş ise Müsteşarlığı’na itiraz edilmelidir.

İdarenin Karar Verme Süresi

İdareler kendilerine intikal eden itirazlar ile ilgili kararlarını 30 gün içerisinde vermek zorundadırlar. Ancak, gümrük idareleri tarafından bu süreye uyulması mümkün değilse, belirtilen süre aşılabilir. Bu durumda, söz konusu idareler, yukarıda belirlenen sürenin dolmasından önce başvuru sahibine süre aşımını haklı kılan gerekçeler ile talep hakkında karar vermek için gerekli gördükleri ek süreyi de belirterek bilgi verirler.

İdare, karar alma süresi olan 30 gün içerisinde yükümlüye bir karar tebliğ etmez ise itiraz zımni olarak reddedilmiş sayılmaktadır.  Gümrük İdarelerinin itirazların ret kararlarına karşı söz konusu kararların tebliğ tarihinden itibaren dava açma süresi içinde işlemin yapıldığı Gümrük Müdürlüğü’nün veya Gümrük Ticaret Bölge Müdürlüğü’nün bulunduğu yerdeki idari yargı mercilerine başvurulabilir.

Gümrük İdareleri yapılan itirazları incelerken, anlaşmazlığa konu beyanname ve sair her türlü belgeyi inceleyebilir. Gerek görmesi halinde anlaşmazlık konusu eşyadan numune alabilir, numune alınması mümkün değil ise eşyanın kendisi veya fotoğraf, katalog, prospektüs gibi eşyayı görmeden fikir verecek diğer belgeleri inceleyebilir. Ayrıca gerek görmesi halinde kararı veren makamın görüşünü de alabilir.

İtirazın Gümrük Vergilerini Ödeme Süresine Etkisi

Gümrük kanununa göre; hiç alınmadığı veya noksan alındığı gerekçesiyle yükümlüsüne tebliğ edilen vergilerin, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Aynı Gümrük Kanununun 198. Maddesinin 2. Fıkrasına göre tebliğ edilen vergilere itiraz edilmesi 15 günlük ödeme süresini kesmektedir. Ödeme süresi Gümrük İdaresinin ya da idari yargı merciinin kararından sonra yeniden işlemeye başlamaktadır.

İtirazı Kimler Yapabilir?

Gümrük İdareleriyle muhatap olan yükümlüler kendilerine tebliğ edilen kararlara karşı bizzat kendileri itiraz edebilecekleri gibi dolaylı temsilcileri olması halinde gümrük müşavirleri de itirazda bulunabilirler.

İtirazın Karara Bağlanmasından Önce İhtilaf Konusu Malın Çekilebilmesi

Yükümlüler, yetkili merciler tarafından verilecek kararlardan önce, ihtilaf konusu eşyayı çekmek isterlerse, aşağıda yazılı şartlarla istekleri kabul edilir ve eşyanın çekilmesine izin verilir.

• Kararların yükümlülerce tebellüğ edilmiş olması ve taleplerinin bir dilekçe ile gümrüğe verilmiş olması,
• Yükümlünün beyanına göre yapılan vergi tahakkukları ile gümrük idaresince tahakkuk ettirilen bütün vergiler arasındaki farkın teminata bağlanması,
• Uyuşmazlığın idari yargı merciine intikali halinde bu hususun belgelenmesi,
• İdarece gerekli görülecek her türlü bilgi veya belgenin sunulması,

Ancak, vergi tahakkukunun kesinleşmesinden önce idare ile yükümlü arasında çıkan uyuşmazlık yürürlükteki yasaklama ve kısıtlama hükümlerini ihlal eder mahiyette olduğu takdirde, malın çekilmesine izin verilmez. Yani ithal edilmek istenilen eşya belirli yasaklama veya kısıtlamalara tabi ise yapılan itiraz sonuçlanmadan eşya sahibine teslim edilmez.

Bazı durumlarda ithal eşyasının beyan edilen kıymetinin düşük olduğu gerekçesi ile Gümrük İdaresince kıymet araştırması yapılabilmektedir. Düşük kıymet beyanı şüphesiyle kıymet araştırması yapılan bu hallerde, yapılan araştırmanın bu maddenin uygulanmasının talep edildiği tarihten itibaren bir yılda sonuçlanmaması halinde, Gümrük İdaresinde mevcut verilere göre işlem sonuçlandırılır. Bu süreden sonra alınan cevaplar çerçevesinde vergi farkı ortaya çıkarsa gerekli işlemler yerine getirilir.

Sonuç olarak, yasal olarak dayanağı olmasına rağmen Gümrük İdarelerinin aldığı kararlara karşı yapılan itirazlar gerek idare açısından gerekse yükümlü açısından sıkıntılı bir süreç oluşturmaktadır. Bu nedenle gümrük mevzuatının uygulanması açısından gümrük idarelerinin çözüm odaklı, yükümlülerin ise yeterli mevzuat bilgisine sahip ve dürüst olmaları büyük önem arz etmektedir.