Geçici İthalat Rejimi Nedir?
Dış ticaret ile iştigal eden firmalar, kati ithalat yanında zaman zaman bazı ürünleri geçici olarak da ithal etmek durumunda kalmaktadırlar. Örneğin, sergi, fuar, toplantı ve benzeri etkinlikler için getirilen eşyalar, test, deneme ve benzeri amaçlarla getirilen eşyalar, konteynerler, palet, ambalaj ve benzeri eşyaların ithalatında geçici ithalat rejiminin uygulanması söz konusudur. Ayrıca yurt dışında yerleşik kişilerin seyahatlerinde kullandıkları araçların ve yabancı plakalı taşıma araçlarının Türkiye’ye girişi de geçici ithalat rejimi kapsamında yapılmaktadır.
Geçici ithalat rejimi, ‘’serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen veya kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye gümrük bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı ekonomik etkili bir gümrük rejimidir.’’
Geçici ithalat rejimi ile ilgili hükümler, gümrük kanununun 128-134. Maddeleri ve gümrük yönetmeliğinin 376-394. Maddelerinde yer almaktadır.
Geçici İthalat Rejiminin Temel Esasları Nelerdir?
- Eşyanın bu rejimden yararlanabilmesi için gümrük idaresinden izin alınması gerekmektedir.
- Eşya için ticaret politikası önlemleri uygulanmamalıdır.
- Eşya için ithalat vergilerinden kısmi veya tam muafiyet hükümleri uygulanmalıdır.
- Eşya Türkiye gümrük bölgesinde kullanılmalı fakat bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında herhangi bir değişikliğe uğramamalıdır.
- Eşya belirlenen sürenin sonunda Türkiye gümrük bölgesinden çıkarılmalıdır.
Geçici İthalat Eşyası İçin Teminat Verilmesi Gerekir mi?
Geçici ithalat rejiminde, belirli şartların yerine getirilmesi durumunda vergi muafiyeti sağlandığından, bir anlamda şartlı muafiyet düzenlemesidir. Eşyanın şartlı muafiyet düzenlemesine tabi tutulması, tahakkuk edebilecek gümrük vergilerine karşılık teminat verilmesi şartına bağlıdır. Bakanlar Kurulu kararında teminat aranmayacağı belirtilen eşya hariç geçici ithalat eşyasının vergileri teminata bağlanmaktadır. Yurt dışında yerleşik kişilerin seyahatlerinde kullandıkları araçların Türkiye’ye girişinde teminat alınmamaktadır.
Geçici İthalat Rejimin Uygulama Biçimleri Nelerdir?
Geçici ithalat rejiminde ithalat vergileri muafiyeti tam veya kısmi olarak uygulanmaktadır. Gümrük kanununun 131. Maddesine göre, ithalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejiminin uygulanabileceği durumlar ve özel şartlar Bakanlar Kurulunca belirlenir. Öte yandan Gümrük kanununun 132. Maddesine göre de kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejiminden yararlandırılamayacak eşya Bakanlar kurulu kararı ile belirlenmektedir.
Bu düzenlemeden de anlaşılacağı üzere, her iki muafiyet durumunda da yetki Bakanlar Kuruluna bırakılmış durumdadır. Dolayısıyla geçici ithalat rejiminin uygulama biçimleri muafiyet durumuna göre belirlenmektedir.
- Tam Muafiyet Uygulaması,
İthalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejiminin uygulanabileceği durumlar ve özel şartlar 2009/15481 sayılı Bakanlar kurulu kararı ile düzenlenmiştir.
Taşıtlar, paletler, konteynerler, yolcular tarafından ithal edilen kişisel ve sportif amaçlı eşya, gemi adamlarının ihtiyaç malzemesi, kriz hali için gönderilen yardım malzemesi, tıbbi ve cerrahi teçhizat ile laboratuvar eşyaları, ses, görüntü veya veri taşıyan eşya, turistik reklam malzemesi, mesleki teçhizat, pedagojik materyal ve bilimsel malzeme, ambalajlar, özel nitelikli eşya, numuneler ve benzeri eşyalar Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenen şartlar dahilinde tam muafiyet suretiyle geçici ithal edilebilmektedir.
Türkiye’ye ithali yasak olan eşya, tüketilebilir nitelikteki eşya, ayniyat tespitinin yapılması mümkün olmayan eşya, ülke ekonomisine zarar verebileceği Bakanlıkça belirlenen eşya, tam muafiyetten yararlandırılamayacağı gibi kısmi muafiyetten de yararlandırılmamaktadır.
2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu kararı kapsamı geçici ithalat rejimi, İstanbul sözleşmesi adıyla anılan ‘’geçici ithalat sözleşmesi’’ ile uyumlu olarak hazırlanmış olup, sözleşme akit tarafları arasında ülkelerin çekinceleri hariç geçici ithalat rejimi yeknesak uygulanmaktadır. ATA karnesi, geçici ithalatta kullanılan ve anılan sözleşmeden kaynaklanan bir belgedir. ATA karnesi, bir yandan karne kapsamına giren eşya için teminat hükmündedir, bir yandan da beyanname yerine geçen belgedir. Ayrıca; Avrupa Birliği ülkeleri ve ülkemiz için izin başvurusu ve izin yerine de geçmektedir.
- Kısmi muafiyet uygulaması
Geçici ithalat eşyasının kısmi muafiyete tabi olması için;
- Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenen tam muafiyetten faydalanamaması,
- Bakanlar kurulu ile belirlenen kısmı muafiyetten yararlanamayacak eşya listesinde
Yer almaması gerekmektedir.
Kısmi muafiyet uygulaması suretiyle geçici ithalat rejimine tutulan eşyadan her ay için alınacak ithalat vergileri, söz konusu eşyanın serbest dolaşıma girmiş olması halinde ödenmesi gereken ithalat vergileri tutarının %3 ü olarak tespit edilir. Bir aydan daha az süreler tam ay olarak değerlendirilir. Ancak, ithalat vergileri tutarı hiçbir şekilde eşyanın serbest dolaşıma girmesi halinde alınacak vergi tutarını aşamaz. Bu tutardan geriye kalan miktar için teminat verilip, rejimin sonlandırılmasından sonra geri alınmaktadır.
Konuyu bir örnekle açıklamaya çalışalım. Geçici ithalatı yapılacak eşyanın toplam ithalat vergilerinin 10.000 TL olduğunu ve eşyanın rejim altında 6 ay kalacağını varsayalım. Eşyanın Türkiye’de kalacağı her ay için %3 yani 6X%3=%18 oranında tutar kati olarak yatırılacak, kalan tutar için teminat verilmesi gerekecektir. Bu durumda 10.000X%18=1.800 TL kati yatırılacak, 8.200 TL için teminat verilecektir. Rejimin sonlandırılmasından sonra verilen 8.200 TL teminat geri alınabilecektir.
Geçici İthalat Rejimin işleyişi Nasıldır?
Tam ve kısmi geçici ithalat rejiminde izin, eşyayı kullanan veya kullandıran kişinin yapacağı izin başvurusu üzerine ilgili gümrük idaresi tarafından verilir. Geçici ithalat rejiminden yaralanabilmek için Türkiye gümrük bölgesinde yerleşik olma şartı aranmaz.
Rejimin işleyişinde, duruma göre gümrük beyanı için gümrük beyannamesi, ATA karnesi veya sözlü beyan formu kullanılır. Taşıtlar bilgisayar programına kayıt yapılmak suretiyle Türkiye’ye geçici olarak ithal edilebilmektedir.
Gümrük idaresi tarafından iznin verilebilmesinin ön koşulu, ithal eşyası ile ilgili ayniyatın yapılabilmesidir. Ancak, eşyanın veya yapılacak işin niteliği itibariyle, ayniyet tespiti ile ilgili önlemlerin alınmamasının rejimin kötüye kullanılmasına sebep olmayacağı hallerde, gümrük idareleri vergilerin tümünü teminata bağlamak suretiyle, geçici ithalat rejiminin kullanılmasına izin verebilirler.
Eşyanın Geçici İthalat Rejimi Altında Kalma Süresi ne Kadardır?
Geçici olarak ithal edilmiş eşyanın belirlenmiş süre içinde yeniden ihraç edilmesi ya da gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması esastır. Ancak, izin hak sahibi tarafından rejim süresi içinde başvurularak ek süre talep edilebilir.
Geçici ithalat rejimi kapsamında getirilen eşyanın Türkiye gümrük bölgesinde kalma süresi, duruma göre belirlenen özel süreler saklı kalmak kaydıyla en fazla 24 ay olarak belirlenir. Ayrıca belirlenmiş bir süre varsa bu süre dikkate alınır. Eşyanın rejim altında kalma süresinin verilecek ek sürelerle birlikte 24 ayılık süreyi aşmaması esastır. Ancak, geçişi ithal konusu eşyanın özelliği nedeniyle mülkiyetinin devredilememesi veya 24 aydan fazla yatırımlarda kullanılması halinde 24 ayı aşan süre uzatımı da yapılabilir.
ATA karnesi kapsamındaki eşya için ATA karnesinin süresini geçmeyecek şekilde süre belirlenir. ATA karnesi kapsamındaki eşyanın süre uzatımları, ilgili gümrük idaresince belirlenmekle beraber, karne süresini geçen süre uzatımları yapılamaz.
Geçici İthalat Rejimi ile Dahilde İşleme Rejimi Arasındaki Fark Nedir?
Geçici ithalat rejimi bazen dahilde işleme rejimi ile birbirine karıştırılmaktadır. Her iki rejim de ekonomik etkili rejimler olmakla birlikte, yapı ve işleyiş bakımından önemli farklılıkları vardır. Bu farklılıklardan en önemlisi, dahilde işleme rejimi kapsamında gelen eşyanın Türkiye gümrük bölgesinde işlem görerek, geçici ithalat rejiminde ise gelen eşyanın belli sürenin sonunda olağan yıpranma hariç aynen ve hiçbir değişikliğe tabi tutulmadan yeniden ihraç edilmesidir.
Geçici İthalat Rejimim İhlali Halinde Karşılaşılacak Cezalar Nelerdir?
Geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyanın beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda vergi kaybının tespiti halinde gümrük kanununun 234. Maddesi kapsamında ceza uygulanır. Bu durumda ihlalden kaynaklı vergi tahsil edilmekte, bu verginin üç katının %50’si oranında da ceza uygulanmaktadır.
Geçici ithalat rejimi kapsamında Türkiye gümrük bölgesine getirilen eşyanın verilen sürenin bitimini takiben;
–Bir ay içerisinde yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması veya gümrük idaresine bilgi verilmeden ancak süresi içerisinde Türkiye gümrük bölgesinin dışına çıkarıldığının kabul edilebilir belgelerle kanıtlanması halinde gümrük kanununun 241/ 1.(şu anda 69 TL olarak uygulanmaktadır.) Maddesinde belirtilen usulsüzlük cezasının iki katı,
İki ayı aşmayan sürede yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması halinde bu miktarın dört katı,
–Geçici ithalat rejimi kapsamında Türkiye gümrük bölgesine getirilen taşıtlara verilen sürenin bitimini takiben üç ayı aşmayan sürede yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması halinde altı katı,
Kadar usulsüzlük cezası uygulanır.
–Geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyanın yukarıda belirtilen süreler dışında yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe belirlenmiş yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulması veya diğer şekillerde rejim ihlalinin olması halinde, eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı, tam muafiyet suretiyle geçici olarak ithal edilen özel kullanıma mahsus taşıtlar için dörtte biri oranında para cezası uygulanır.
Görüldüğü üzere rejimin ihlali halinde karşılaşılacak cezalar ağırdır. Bu yüzden rejimin şartları, özellikle ayniyat ve eşyanın süresi içerisinde yurt dışı edilmesi konusunda hassasiyet gösterilmelidir.
Önal YILMAZ
Asset Group Mevzuat Müdürü
