Gökhan Kosovalı
ASSET GRUP Operasyon Genel Müdür Yardımcısı
Dahilde İşleme Rejimi Ne Demektir?
Dahilde işleme rejimi, Bakanlar Kurulu Kararları ile tesis edilen, Ekonomi Bakanlığı ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Tebliğ, Genelge ve Tasarruflu yazıları ile uygulanan ekonomik etkili bir gümrük rejimi olup, serbest dolaşımda olmayan eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde işleme faaliyetine tabi tutulmak üzere, geçici olarak ithal edilmesi ve işleme faaliyeti sonrasında elde edilen işlem görmüş ürünün yeniden ihraç edilmesi esasına dayanmaktadır.
Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında Kimlere İzin Verilmektedir?
Dahilde işleme rejimi kapsamında 2 tür izin verilebilmektedir.
- Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında verilen izin: Ekonomi Bakanlığı tarafından, elektronik ortamda, kapasite raporuna sahip üretici firmalara, dış ticaret sermaye şirketlerine, sektörel dış ticaret şirketleri ve grup firmalarından üretici olmayan firmalara, aynı grup firmalarından imalatçı olan firmaların yan sanayici olarak gösterilmesi kaydı ile verilmektedir.
- Dahilde İşleme İzni kapsamında verilen izin: Başvurulan Gümrük İdaresi tarafından kapasite raporuna sahip üretici firmalara veya ithalatçının kapasite raporu olan üretici bir firmayı gümrük idaresine Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Formunda bildirmesi durumunda ithalatçı firmalara verilmektedir.
‘Dahilde İşleme İzin Belgesi’ ile ‘Dahilde İşleme İzni’ Arasındaki Temel Farklar Nelerdir?
- Dahilde İşleme İzin Belgeleri, kapasite raporuna sahip üretici firmalara, dış ticaret sermaye şirketlerine, sektörel dış ticaret şirketleri ve grup firmalarından üretici olmayan firmalara, aynı grup firmalarından imalatçı olan firmaların yan sanayici olarak gösterilmesi kaydı ile verilmektedir.
Dahilde İşleme İzni ise kapasite raporuna sahip üretici firmalara veya ithalatçının kapasite raporu olan üretici bir firmayı gümrük idaresine Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Formu’nda bildirmesi durumunda ithalatçı firmalara verilir.
- Dahilde İşleme İzni gümrük idareleri tarafından, mükelleflerin Dahilde İşleme İzin Belgeleri’ne ilave ettirilmesi zaman kaybına yol açacak ürünlerde ve Dahilde İşleme İzin Belgesi’ne ilave ettirilemeyecek durumlar aşağıda verilmektedir.
– Tekstil ürünlerinde kullanılan yardımcı madde ve malzemelerin (tela, etiket, düğme, fermuar, çıtçıt, rivet, askı, kuşgözü, şerit, kordela, lastik vb.) ithalatını müteakip, ihraç ürünlerinin elde edilmesinde kullanılması
-Kıymetli maden (her tür ve şekilde altın, gümüş, platin ve paladyum)ve taşların, (kıymetli madenler : Her tür ve şekilde altın, gümüş, platin ve paladyumu, kıymetli taşlar: Elmas, pırlanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, zebercet ve inciyi iade etmektedir) 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar hükümleri çerçevesinde ithalatını (bu karara göre işlenememiş Kıymetli Madenler Borsası üyesi kıymetli maden aracı kuruluşları tarafından yapılır.) müteakip, işlendikten sonra ihraç edilmek üzere işçiliğe tabi tutulması,
-Eşyanın korunması, görünüş ya da satış kalitesinin iyileştirilmesi, yeniden dağıtım
veya yeniden satış için hazırlanmasına yönelik işlemler,
-Eşyanın montajı, kurulması, diğer eşyayla birleştirilmesi, bir araya getirilmesi veya
ihraç edilecek eşyanın tamamlanması dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması,
-Eşyanın yenilenmesi ve düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere, tamir edilmesi veya boyanması,
-Eşyanın elden geçirme ve ayarlar da dahil olmak üzere onarımı,
-Eşyanın baskı işlemine tabi tutulması, asorti edilmesi, etiketlenmesi, ambalajlanması, temizlenmesi, elenmesi, fiziksel boyutunun değiştirilmesi, kavrulması veya kabuğundan ayrılması, asorti bağırsağın tüplenmesi,
-Fide ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesme çiçek yetiştirilmesi,
-Filmaşin ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere çivi ve tel üretimi,
-Rulo sacın ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesilmiş sac elde edilmesinde
kullanılması,
-Bedelsiz olarak ithal edilen eşyanın işleme faaliyetine tabi tutulması (tarım ürünlerindeki bedelsiz ithalat, Savunma Sanayi Projeleri kapsamında bedelsiz ithalat ile 8531.20.40 gümrük tarife istatistik pozisyonunda yer alan ‘Aktif matris sıvı kristal tertibatlı olanlar (LCD)2 isimli maddenin bedelsiz ithalatı hariç olmak üzere).
- Dahilde İşleme İzin Belgeleri elektronik ortamda Ekonomi Bakanlığı’nca uygun görülen projelere verilmektedir.
Dahilde İşleme Rejiminde Süre Ne Kadardır?
Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin süresi sektörüne göre azami 12 (oniki) aya kadar tespit edilebilir.
Ancak, gemi inşaa, komple tesis v.b. ile üretim süreci 12 (oniki) ayı aşan ürünler ve savunma sanayi alanına giren ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen belgenin/iznin süresi, proje süresi kadar tespit edilebilir.
Tespit edilen süreler;
Dahilde İşleme rejiminde verilen süreler, Dahilde İşleme İzin Belgesi /Dahilde İşleme İzinleri’ne taahhüt edilen ihracat tutarının %25’inin gerçekleşmesi durumunda ve mücbir sebepler ile uzatılabilir.
Dahilde İşleme rejiminde ilk ithalatının yapıldığı tarih esas alınmak suretiyle belge süresi azami 3 ay uzatılır. Belge kapsamında hiç ithalat yapılmaması durumunda, süre azami olarak 3 ay uzatılır.
Dahilde İşleme İzin Belgesi /Dahilde İşleme İzinleri’ne taahhüt edilen ihracat tutarının en %25’inin gerçekleşmesi durumunda (komple tesis veya gemi inşasına ilişkin düzenlenen belgelerde, üretimin % 25’inin tamamlandığının belgelenmesi halinde) dahilde işleme izin belgesine belge orijinal süresinin yarısı kadar ek süre verilebilir.
Dahilde İşleme İzin Belgeleri ile ilgili süre haklarından yararlanmak için, belge bitim tarihinden itibaren 3 ay içerisinde elektronik ortamda Ekonomi Bakanlığı’na, Dahilde İşleme İzinleri ile ilgili süre bitim tarihinden itibaren 1 ay içerisinde tevsik edici belgelerle izni veren Gümrük Müdürlüğü’ne başvuru yapılmalıdır. Dahilde İşleme İzni kapsamında ithal edilen ürünlerin CIF bedelinin 10.000. Euro’yu aşması durumunda ihracat miktarının %25’ini aştığını gösterir raporun Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirin’den alınarak, ilgili gümrük idaresine ibrazı gerekmektedir.
Sürenin başlangıcı, dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin tarihidir. Süre sonu ise, belge/izin süresi (ek süre, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallere ilişkin süreler dahil) bitiminin rastladığı ayın son günüdür.
Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında Teminat Uygulaması Nasıldır?
Dahilde İşleme Rejimi şartlı muafiyet sistemi kapsamında yapılan ithalat işlemlerinin tamamlanabilmesi için eşya sahibi tarafından beyanname işlemine konu olan eşyanın vergileri karşılığı teminat verilmesi gerekmektedir. Teminat; nakit, banka teminat mektubu ve hazine tahvil ve bonolarından biri veya birkaçından oluşabilir.
Verilecek olan teminat Gümrük Kanunu’na göre toplam vergilerin %20 fazlası ile verilecektir. Ancak firmaların Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası veya Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi olması ya da Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi olmaması durumunda firmaların hukuki statüsü veya ihracat performansına göre indirimli teminat uygulanır.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası veya Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi işletmeler için indirimli teminat oranları;
– Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahibi ve A Sınıfı Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi firmalar için ilgili ithalattan doğacak verginin %1’i
-B Sınıfı Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi firmaların için ilgili ithalattan doğacak verginin %5’i
-C Sınıfı Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi firmaların için ilgili ithalattan doğacak verginin %10’u şeklindedir.
Firmaların hukuki statüsü ve ihracat performanslarına göre indirimli teminat oranları;
-OKSB sahibi olmayan dış ticaret sermaye şirketleri ile sektörel dış ticaret şirketlerinin belge veya izin müracaat tarihinden önceki takvim yılı içerisinde gerçekleştirdikleri ihracat kadar, dahilde işleme izin belgesi/ dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatla ilgili ithalattan doğacak verginin %10’u,
– İmalatçı-ihracatçıların, belge/izin müracaat tarihinden önceki dört yıl içerisinde düzenlenmiş, ihracat taahhüdü kapatılmış, dahilde işleme izin belgeleri ve 27/1/2005 tarihinden sonra düzenlenen dahilde işleme izinleri kapsamında sanayi ürünleri için toplam 1 (bir) Milyon ABD Dolarından, tarım ve işlenmiş tarım ürünleri için toplam 500 (beşyüz) bin ABD Doları’ndan az olmamak kaydıyla gerçekleştirdikleri ihracat kadar belge/izin kapsamında yapacakları ithalatta, ilgili ithalattan doğan verginin %10’u,
– Son üç takvim yılı itibarıyla, ihracatı her bir yıl için 5 (beş) milyon ABD Doları’nı geçen veya son beş takvim yılı itibarıyla, ihracatı her bir yıl için 1 (bir) milyon ABD Doları’nı geçen ihracatçıların, belge/izin müracaat tarihinden önce dört yıl içerisinde düzenlenmiş, ihracat taahhüdü kapatılmış, dahilde işleme izin belgeleri ve 27/1/2005 tarihinden sonra düzenlenen dahilde işleme izinleri kapsamında sanayi ürünleri için toplam 1 (bir) milyon ABD Doları’ndan, tarım ve işlenmiş tarım ürünleri için toplam 500 (beşyüz) bin ABD Doları’ndan az olmamak kaydıyla gerçekleştirdikleri ihracat kadar belge/izin kapsamında yapacakları ithalatta, ilgili ithalattan doğan verginin %10’u
olarak teminat verilmektedir.
Ancak firmaların hukuki statüsü ve ihracat performanslarından dolayı, indirimli teminat uygulamasında yararlandırılacak ithalat tutarının hesaplanmasında; firma adına düzenlenen ve henüz ihracat taahhüdü kapatılmamış tüm belgeler ile 27/1/2005 tarihinden sonra verilen izinler kapsamında indirimli teminat uygulamasından yararlandırılan toplam ithalat tutarı düşülür.
Geçici veya kati anti – damping vergisi veya sübvansiyon vergisine tabi eşyanın ithalatında anti-damping ve sübvansiyon vergisine indirimli teminat uygulanmaz, bunun dışında ilgili ithalattan doğan vergi, indirimli teminat uygulamasından yararlandırılır.
Dahilde İşleme Rejiminde Sık Yapılan Hatalar Nelerdir?
En çok yapılan değerlendirme hatalarının;
Önceden ihracat kapsamında eş değer eşya kullanımı, belge kapsamında yapılan ihracatların belge kapsamında yapılan ithalatı karşılama oranının yanlış hesaplanması, belgede belirtilen ithalatın miktar ve kıymet olarak aşılması ve son olarak serbest bölgelere yapılan ihracatların belirlenen zamanlarda serbest bölgede kullanılmaması ve serbest bölgeden ihraç edilmemesi ile ilgili olduğunu belirtebilirim.
Şartlı muafiyet sistemi kapsamında, eşdeğer eşya kullanımı ile ilgili olarak yapılan değerlendirme hataları Dahilde İşleme Rejimi’ni kullanan işletmeleri olumsuz yönde etkilemektedir. Değerlendirme hatasına geçmeden önce Önceden ihracat ve Eşdeğer Eşya tanımlarını yapmanın faydalı olacağını düşünüyorum.
Önceden İhracat; İthal eşyasının şartlı muafiyet sisteminde ithal edilmesinden önce, eşdeğer eşyadan elde edilmiş işlem görmüş ürünün ihraç edilmesi,
Eşdeğer eşya ise, Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) kapsamında işlem görmüş ürünün elde edilebilmesi için ithal eşyasının yerine kullanılan GTİP itibariyle tarım ürünlerinde 12’li bazda diğer ürünlerde asgari 8’li bazda, ticari kalite ve teknik özellikleri itibariyle aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımdaki eşya olarak tanımlanabilir.
Eşdeğer eşya kullanılarak yapılan Önceden İhracat ile ilgili değerlendirme hatalarından ilki, önceden ihracatta kullanılan eşdeğer eşya ile Dahilde İşleme İzin Belgesi ithalat listesinde yer alan eşyaların aynı ticari nitelik ve kalitede olmamasına rağmen aynı GTİP’de olmasının eşyaya eşdeğer eşya vasfını kazandırdığı yanılgısıdır. DİİB kapatma işlemlerinde birçok firma bu yanlış değerlendirmeden ötürü belgeyi kapatamamaktadır.
Bu konu ile ilgili ikinci değerlendirme hatası ise, belge kapsamında ithalat yapılması, ancak eşyanın bir şekilde iç piyasada tüketilmesi akabinde yapılan ithalat eşyası ile aynı nitelikteki eşyanın tedarik edilerek belge kapsamında ihracatın yapılmasıdır.
Yukarıda belirtilen durumların tespiti halinde Gümrük Kanununun 238. Maddesi uyarınca Gümrüklenmiş Değerini’nin (Gümrüklenmiş Değer: Eşyanın CIF Bedeli + Gümrük Vergileri) iki katı oranında ceza uygulanacaktır.
DİİB kapsamında yapılan ihracatların DİİB kapsamında yapılan ithalatları karşılamasının yanlış hesaplanması ile ilgili hata, ithal edilen eşyaya karşılık yapılan ihracatın farklı bir miktar biriminde yapılması durumunda yapılan hesaplamalarda ithalatın miktarının altında kalması ve bu durumun maalesef belge süresi bittikten sonra tespit edilmesidir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için, konfeksiyon sektörü ile ilgili durumu örneklendirmek faydalı olacaktır. Belge kapsamında ithal edilen kumaşların satış birimi m2dir. Hesaplama yapılırken toplam m2nin kg ağırlığı da dikkate alınarak, kumaşların m2 ağırlığı hesaplanır. Akabinde ihraç edilen ürünlerin birim ağırlıkları hesaplanırken, ürünlerde kullanılan aksesuar ağırlıkları düşülerek ve fire ilave edilerek ürünlerin birim ağırlığına ulaşılır. İhracat birim ağırlığı, ithal edilen kumaşların m2 ağırlığına bölünerek ihraç edilen bir adet ürünün m2 miktarına ulaşılır. Bulunan ihracat m2si ihracat adediyle çarpılarak ihraç ürünlerinde kullanılan kumaşın m2si hesaplanır. Hesaplamada kapasite raporunda yazan birim m2 yerine hesaplama örneğinde bulunan m2 alınmalıdır.
Yapılan ihracatın hesaplanan m2si ithalatı karşılıyorsa sorun yoktur. Karşılamıyorsa ihracat yapılması gerekmektedir.
M2 ile ilgili yapılan hesaplamadan sonra yapılan ürünlerin net kg ağırlıklarından aksesuar ağırlıkları düşülerek bulunan rakama fire oranı dahil edilerek net ihracat kgsine ulaşılır. Bulunan ihracat net kg miktarı ithalat net kgsi ile karşılaştırılır. İhracat net kg miktarı ithalat net kg miktarından büyük ve eşit ise sorun yoktur.
M2 ve kg bazında ihracatın ithalatı karşılamaması durumunda “Dahilde İşleme mevzuatında karşılaşılabilecek cezalar nelerdir?” konusundaki durumlarla karşılaşılacaktır.
Değerlendirme hatasının yapıldığı diğer bir konu ise DİİB’de belirlenen ithalat miktarının aşılmasıdır. Dahilde İşleme Rejimi (DİR) sistemi ile gümrük idarelerinin kullanmış olduğu Bilge Sistemi arasında veri akışı sağlanmaktadır. Belirtilen iki sistem arasında yaşanılan kopukluktan dolayı belgede belirlenmiş olan ithalat miktarı nadiren aşılabilmektedir. Bu durumda yapılacak olan, belgeyi revize ederek ithalat miktarını yükseltmek değil, ithalat miktar aşımın yapıldığı beyannameyi iptal ettikten sonra belgeyi revize ederek ithalat miktarını yükseltmektir. Eğer bu şekilde yapılmaz ise, belirlenen ithalat miktarını aşan kısma ait ihracatın yapılması, belge kapatma aşamasında müeyyide uygulanmasına engel olmayacak ve Gümrük Kanununun 238. maddesi uyarınca cezaya hükmedilecektir.
Belirtmek istediğim değerlendirme hatalarından bir tanesi ise DİİB de belirlenen ithalat kıymetinin aşılmasıdır. Aşılan kıymet ile ilgili yapılan hesaplamada tebliğde belirtilen sektörlere göre belirlenen döviz kullanım oranlarının altında kalırsa belge revize edilerek herhangi bir vergi ödemesine maruz kalmadan işlem tamamlanacaktır. Ancak DİİB’de belirlenen ithalat kıymetinin yapılan hesaplamada tebliğde belirtilen döviz kullanım oranının aşması durumunda aşılan kıymete tekabül eden vergilerin tahsil edilmesi yoluna gidilecektir.
Belirtmek istediğim diğer bir değerlendirme hatası ise Şartlı Muafiyet Sistemi kapsamında Serbest Bölgelere yapılan ihracatların belirlenen zamanlarda serbest bölgede kullanılmaması ve serbest bölgeden ihraç edilmemesi durumu ile ilgilidir. Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde belge/izin süresi içerisinde serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşya en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden başka bir ülkeye satışının yapıldığının, Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalatının yapıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanıldığının, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapıldığının veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsiki kaydıyla, belge/izin ihracat taahhüdü kapatılır. Belirlenen süre zarfında yukarıda belirtilen işlemler yapılmayan ihracat eşyasının imalatında kullanılan ithalat eşyası miktar ve kıymeti dikkate alınarak Gümrük Kanunundaki cezai işlemler uygulanacaktır.
Dahilde İşleme Rejimi Hükümlerine Aykırı Harekette Karşılaşılabilecek Cezalar Nelerdir?
Dahilde İşleme İzin Belgesi/Dahilde İşleme İzni ile geçici olarak ithal edilen eşyaların izin verilen süreler içerisinde rejimin gerektirdiği işlemlerin bitirilmemesi veya ‘gümrükçe onaylanmış bir işlem ya da kullanıma’ tabi tutulmaması halinde bu kısma aşağıda belirtilen yaptırımlar uygulanmaktadır.
İzin verilen sürenin sonundan itibaren bir ay içerisinde rejimin gerektirdiği işlemlerin bitirilmesi veya gümrükçe onaylanmış bir işlem ya da kullanıma tabi tutulması durumunda Gümrük Kanunu’nun 241. maddesinde belirtilen tutarın (89 TL) 2 katı oranında usulsüzlük cezası uygulanacaktır.
İzin verilen sürenin sonundan itibaren iki ay içerisinde rejimin gerektirdiği işlemlerin bitirilmesi veya gümrükçe onaylanmış bir işlem ya da kullanıma tabi tutulması durumunda Gümrük Kanunu’nun 241. maddesinde belirtilen tutarın (89 TL) 4 katı oranında usulsüzlük cezası uygulanacaktır.
İzin verilen sürenin sonundan itibaren iki ayı aşan bir tarihte, gerektirdiği işlemlerin bitirilmesi veya gümrükçe onaylanmış bir işlem ya da kullanıma tabi tutulması durumunda Gümrük Kanunu’nun 238. maddesi uyarınca Gümrüklenmiş Değerini’nin (Gümrüklenmiş Değer: Eşyanın CIF Bedeli + Gümrük Vergileri) iki katı oranında ceza uygulanacaktır. Ancak ithal edilen eşyanın, işleme faaliyetindeki hali veya işlem görmüş ürün hali de dahil olmak üzere rejim çerçevesinde izin verilen yerlerde tespiti halinde, ithal eşyasının gümrük vergileri tutarının iki katı oranında para cezası verilir. Bu paragrafta belirtilen her iki durum için düzenlenen ceza kararının ödeme süresi içerinde eşyanın gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması halinde eşyanın gümrük vergileri tutarında para cezası tahsil edilecektir.
Yukarıda belirtilen cezalar Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği kapsamında olup, cezanın tebliğ alındığı tarihten itibaren 15 gün içerisinde Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri’nde bulunan Uzlaşma Komisyonu Başkanlıkları’na uzlaşma talebinde bulunulabilir.
Dahilde İşleme Rejimi hükümlerine aykırı hareketler ya da rejimin uygulaması ile ilgili yapılan hatalar nedeniyle çok ağır yaptırımlarla karşılaşılabileceğinden, yapılacak ithalat ve ihracat işlemlerinde çok dikkatli davranılmalı, işlemler mutlaka konusunda uzmanlaşmış kişiler tarafından yürütülmelidir.
